Школьный музей

Велемичи - прошлое и современное

    Уважаемые посетители! Экспозицию нашего музея можно разделить на два раздела: 1) Быт наших земляков; 2) Документы свидетельствуют. Я познакомлю вас с первым разделом. Для крестьянина всегда былоцяжка приобрести предметы домашнего обхода и орудия труда, поэтому крестьяне вынуждены были делать их своими руками. В экспозиции музея есть: "цэбер" - в нем можно заготавливать пищу для домашнего скота, лопата - для выпечки хлеба, виллы, молотильный цэп, часть от терницы, "падстрэшнікі" - для постройки жилья, часть конской упряжи: хомут и дуга. Хорошим хозяином был тот, кто имел возможность дома смолоть зерно, в нашем музее есть два жернова с помощью которых хозяин мог смолоть муку. Железная секира - дорогая вещь, поэтому надо было беречь ее. В доме была кушетка, на ней сидели гости, а в музее разместили кувшины, маслобойки, флягу.

   Зимним вечером женщины в семье, сидя на диване "сукалі" шерсть, кудель, чтобы обеспечить семью одеждой. Прялка необходимая часть этой деятельности. Крестьянские вещи хранились в сундуке. Есть он и у нас. На нем расположены: железный утюг, деревянный утюг, несколько сукалаў. Захаваць свой урожай крестьянин мог в "набірцы", ивовой корзине, "сявянцы". Обувью служили лапти, а кожаную обувь являлся большой роскошью, позволить ее мог богатый крестьянин. В нашем музее есть и женскую обувь-ботинки. Дом хозяйка украшала "макаткамі", вышитыми полотенцами, салфетками. В каждом доме в красном углу были иконы, которые хранились и передавались из поколения в поколение. А теперь, уважаемые посетители, переходим ко второму разделу нашего музея.

   Во втором разделе расположена еще одна часть истории нашей деревни, которая представлена документами, переданными в музей нашими земляками. Село принадлежало с 1392 года шляхтичу Федьке Войниловичу, в 16 в.-владение королевы Боны. С какого времени наша деревня стала владением Радзивиллов неизвестно. В музее есть копии документов: список жителей деревни Велемичи, их жалобы на арендаторов, "рэвізскія сказкі". В экспозиции находятся свидетельства на прощение шляхетство Зиновичу-Лешкевичу-Ольпенскому.

   В трудные времена наши земляки служили в армии, об этом выдавался документ “Свидетельство о явке к исполнению воинской повинности”.

   С 1921 года деревня находится под властью Польши. В музее есть документы о заключении торговых договоренностей, директивы, разрешение на службу в армии. На снимках наши сельчане в польской армии.

   Страшный след в судьбах жителей деревни оставила Великая Отечественная война. С первых дней оккупации началось ограбление крестьянских хозяйств. Оккупанты старались как можно больше вывезти зерно, фрукты, свиней, домашней птицы. За не выполнение или срыв поставок ,деревенским жителям назначались штрафы, телесные наказания, тюремное зняволянне и отправка в концентрационный или рабочий лагерь, расстрел и сожжение деревенских жителей. Сельское население неохотно платила налоги, а в большинстве случаев врагу приходилось брать их силой. Оккупанты и их пособники выслеживали и уничтожали государственно-партийный актив. Карательные операции приобретали все более массовый характер.

   Послушайте рассказ о трагической судьбе семьи Мамайко. Жили они очень бедно. Земля на хуторе Борочки была бесплодна, часто заболочвалась. Не хватало средств даже прокормиться. Семья работала по найму в более богатых людей, за что получала деньги, картофель или зерно. Приход Красной Армии в 1939 году семья встретила с радостью. Поэтому Екатерина Францевна и Григорий Фёдоравич начали заниматься активно общественной деятельностью: стали депутатами Советов и народными судьями. В 1941 году, когда Красная Армия отступала эти люди помогали красноармейцам и партизанам. Они давали им медикаменты, питание и одежда. Кто-то из односельчан донес об их деятельности немцам. Те приехали и, позвав старосту (солтана), поехали на хутор, расстреляли всех и подожгли мертвые тела в доме. Гестаповцы смотрели как пылает дом Мамайко. Так не стало выдающейся семьи в нашей деревне.

   Наши земляки воевали мужественно в Красной Армии, за что получали благодарственные письма, медали и ордена. Принудительно отправлены на работу в Германию, велемиченцы присылали открытки, в которых писали о своей нелегкой судьбе. О мужестве наших воинов-сельчан мы составили “ Книгу народной славы”

  После войны начинается восстановление сельского хозяйства. Идет строительство колхоза “За Родину”. С трудом укрепляли благосостояние своего колхоза, села, Родины такие лица: Конончук Алексей Яковлевич, Гуща Михаил Павлович, Гуща Николай Петрович. Сохранились снимки сельского Совета, правления колхоза, дома культуры, магазинов. Можно сравнить их состояние с сегодняшним временем.

   Школьное дело развивается с 19 в. в экспозиции есть документы, которые подтверждают что в 1875г. существовало Велемичская приходская школа. Есть оригинальный документ: Прошение инспектора к священнику Свято-Ильинскай церкви, прошение инспектора; фотоальбом, где размещены снимки выпускников, учителей разных лет, альбом истории создания пионерской организации Велемичской школы. На этом наша экскурсия окончена, спасибо за внимание.

Свет людзей, свет рэчаў

Мэта: вяртанне ў наш паўсядзённы быт народных традыцый, свят, абрадаў, раскрыць сутнасць народнай культуры. Разказаць коратка аб некаторых фактах, якія разбудзяць цікавасць у дзяцей да быта нашых продкаў, дазволіць “пабачыць гісторыю ў люстэрку быту”.

Экскурсію вядуць вучні ў касцюме архіварыуса і музы Кліа

Архіварыус. Нас акружае вялікая колькасць рэчаў, без якіх нашае жыццё цяжка ўявіць. Адны суправаджаюць нас усё жыццё, другія – толькі яе маленькі адрэзак. Многія рэчы настолькі сжываюцца з намі, што на ім можна вызначыць нашы звычкі, характар. Давайце прыглядзімся да прадметаў, якія акружаюць нас. Што вы ведаеце аб іх паходжанні? Як не заблукаць у свеце рэчаў? Кожны прадмет пры дасканалым разглядзе з’яўляецца непаўторным і ўнікальным. Давайце зараз прасочым за прадметамі, якімі карысталіся нашы прабабулі і прадзядулі. Давайце перанясемся ў мінулы час. Паўтарайце чарадзейныя словы:

Тары-бары, бягуць хмары,                                

Шуры-муры, ходзяць буры,

Дзень прыдзі, а ноч сыдзі,

Сокал дзіўны прыляці

І перанясі нас, сокал, калі ласка,

На сто гадоў назад….(гучыць музыка)

Муза Кліа. На Беларусі асноўнай архітэктурнай часткай забудоў было жыллё. Найбольш часта сустракалася двухпакаёвае жыллё тыпу “хата+сенцы”. Амаль усе пабудовы рабіліся з дрэва. Асноўная парода, якая часцей за ўсё выкарыстоўвалася ў будаўніцтве – сасна, а таксама елка і дуб. Зараз у гарадах жывуць людзі ў шматпавярховых дамах.  У весках прадаўжаюць жыць у хатах. Раней толькі вельмі багаты людзі маглі дазволіць пабудаваць двухпавярховы дом. Вялікая ўвага надавалася выбару месца для жылля. Пры гэтым гаспадар кіраваўся не толькі зручнасцю і якасцю ўчастка, але і старажытнымі вераваннямі. Так, звычай не дазваляў будаваць хату на скрыжаванні дарог і на закінутых шляхах (лічылася, што там па начах блукаюць злыдні). Непрымальным для жылля лічыліся месцы, дзе раней былі лазня, або здзейснена забойства, знойдзены чалавечыя косці. Перавага аддавалася абжытым месцам, дзе ўжо стаяла хата, прычым шчаслівым лічылася месца, якое аблюбавала хатняя жывёла – яна лічылася сімвалам дабрабыту.  У ХІХ ст. хаты былі курныя, гэта значыць мелі глінабітныя печы без коміна, дым выходзіў праз адтуліну ў столі. Прапаную адгадаць загадку.

Зімой шмат есць, летам – спіць,

Цела мае цёплае, а крыві – няма,

Сесці на яе сядзеш, а не павязе. (Печ)

Печ адыгрывала галоўную ролю ў жыцці сялянскай сям’і. Яе выкарыстоўвалі для ацяплення, прыгатавання ежы, на печы спалі, захоўвалі рэчы, сушылі зерне, цыбулю, часнок… зімой каля яе трымалі хатнюю птушку і маладую жывёлу, у печцы мыліся.

З печчу звязана шмат абрадаў і прыкмет. На народных прыкметах за ёю жыве Дамавы,  дух хаты. Уяўляўся ён у выглядзе маленькага дзядочка з сівой барадой, з доўгімі кіпцюрамі. З ім стараліся падтрымліваць добрыя адносіны. Пры пераездзе ў новы дом першым у хату пускалі ката, бо хатні дух любіў ператварацца ў хатніх жывёл і найперш у ката. 

Калі захварэе дзіця, то найлепшымі лекамі ад любой хваробы лічылася парэнне ў печы. Немаўля на невялікі час засоўвалі ў пратопленую , але астыўшую печ на хлебнай лапаце.

         Па дыяганалі ад печы знаходзіўся чырвоны куток. Гэта святое месца ў хаце, бо там размяшчаліся іконы. Гаспадары маліліся, і яшчэ - гэта месца, дзе звычайна сядзеў гаспадар. Там змяшчаўся і сноп калосся. У красным вуглу стаяў стол, па баках яго стаялі лаўкі і лавы.

Спальнымі месцамі ў хаце былі лавы і палаці. Палаці – гэта драўляны насціл на вышыні чалавечага росту ад бакавой сцяны печы да супрацьлеглай сцяны хаты. На прыканцы ХІХ пачатку ХХ стагоддя палаці замяняліся ложкамі, але захаваліся як месцы часовага адпачынку ў вялікіх сем’ях.

Адгадайце загадку:

Рагаты, ды не бык, хапае, але не сыты,

Людзям аддае, а сам адпачываць ідзе. (Вілкі, ухват)

Ухват – прыстасаванне для перасоўвання ў печы гаршкоў і чыгуноў. Уяўляе металічную дугу, замацаваную на доўгай драўлянай ручцы. Уменне лоўка перамяшчаць гаршкі і чыгуны ў печцы патрабавала пэўнай снароўкі.

         Паўсядзённае жыццё – гэта праца ўсіх па доме і гаспадарцы. Для жанчыны асноўная работа – гэта прыгатаваць ежу і абшыць усіх дамачадцаў. Насілі адзенне даматканае – льняное або шарсцянае. Да гэтай работы прыступалі восенню і завяршалі вясной, калі пачынаўся новы сельскагаспадарчы цыкл. Нашы бабулі працавалі не разгібаючы спіны. Каб забяспечыць адзеннем усіх членаў сям’і, неабходна было, каб і маленькае дзяўчо ўмела прасці, а потым і ткаць. “Няпраха” і “няткаха” – гэта зневажальныя прозвішчы для дзяўчыны. Шыць, вышываць, прасці і ткаць – гэта ўмелі нават царскія дочкі. Адгадайце загадку:        

         Пляшу па пакоі з работаю сваёю,

         Чым больш кручуся, тым больш таўсцею. (Верацяно)

         Вось элемент пралкі – верацяно і калаўрот. Нашы продкі лічылі: льняная ніць, якой перавязвалі пупавіну немаўляці, на ўсё жыццё прывівае да яго Долю – ангела –храніцеля.

         Адгадайце загадку:

         То назад – то ўперад, ходзіць-бродзіць параход.

         Спыніцца – бяда: будзе дзіра ў моры. (Уцюг)

Так, гэта уцюг. Ён неабходны для таго, каб адзенне было гладкае. Першым уцюгом быў гарачы камень. Адзенне расцілалі і прыдаўлівалі яга вялікім каменем да таго часу, пакуль яно не разгладзіцца. Быў іншы спосаб: намотвалі на абструганую палка адзенне і каталі яго па сталу палкай з папярэчнымі рубцамі. Такое прыстасаванне называецца прасла, а па-беларуску уцюг называюць прасам. Пазней прыдумалі такія жалезныя прыстасаванні, у якія засыпалі вуглі і жалеза награвалася, а потым ім прасавалі адзенне. Такіх прасаў неабходна было два, каб выкарыстоўваць іх па чарзе.

Заключэнне

 За вялікі адрэзак часу чалавек стварыў шмат рэчаў, з якімі мы пастаянна маем справу. Сёння пазнаёміліся з невялікай колькасцю. Яны для нас звыклыя і мы нават не звяртаем увагу на іх, або нават не задумваемся адкуль і як з’явілася гэтая рэч. Такім чынам мы бачым, што жыццё нашых продкаў паляпшалася і развівалася. Хочацца зазначыць, што ўсе экспанаты, выстаўленыя ў нашай музейнай хатцы, сапраўдныя, яны былі калісьці памочнікамі ў гаспадарцы нашых сямей.